Nalaz mamuta na lokalitetu Nosak 2012. godine

Tokom rutinskog obilaska profila duž severoistočnog oboda površinskog kopa „Drmno“ na više mesta uočene su presečene mineralizovane kosti krupnih životinja. Detaljno ispitivanje potvrdilo je da se na 9 mesta duž 150 metara dugog profila nalaze paleontološki ostaci od kojih najmanje pet pripadaju mamutima (Mammuthus sp.). Na najmanje 4 lokacije konstatovane su grupe kostiju. Lokacije su međusobno udaljene između 16 i 30 m što je ukazalo na to da se radi o više jedinki.

Novootkrivena lokacija udaljena je 1900 m od mesta otkrića mamuta iz 2009. godine. Visinska razlika u odnosu na tu lokaciju u apsolutnim kotama iznosi oko 20 m.

Paleontološka istraživanja na lokalitetu Nosak bila su zaštitnog karaktera. Uslovi rada su bili veoma specifični jer su istraživanja sprovedena na veštački formiranom platou, na prosečnoj dubini od 20 m ispod savremene površine zemlje. Ukupno je istraženo 10 sondi, površine 900 m2 sa prosečnom dubinom između 1,6 – 1,8 m.

Preliminarno iskopavanje sprovedeno na prvoj uočenoj lokaciji pokazalo je da se ne radi o pojedinačnim kostima – otkrivene su duge kosti prednjih i zadnjih nogu, više pršljenova i kljova mamuta. Kosti nisu u anatomskom položaju već su još u pleistocenu dislocirane u širem krugu. Rekognosciranje okolnog terena ukazalo je na prisustvo smrvljenih paleontoloških ostataka u zoni gde je već izvršeno uklanjanje jalovine na prostoru od skoro tri hektara.

Usled nemogućnosti da se izvrše regularna iskopavanja i dokumentovanje nalaza, mehanizacija površinskog kopa „Drmno“ formirala je veštački plato 1,5-2 m iznad površine sa kostima. Površina platoa iznosi 0,32 hektara (200 x 16 m). Prilikom formiranja platoa uklonjeno je preko 100.000 m3 zemlje.

Tokom istraživanja definisan je deo ekosistema i skupni nalaz mamuta stavljen je u prostorni kontekst. Otkriveno je ukupno preko tri stotine kostiju krupnih pleistocenskih sisara u nekoliko celina. Prvu celinu čini rečno korito sa obalama. Drugu i treću celinu čine prostor savane severno i južno od rečnog toka. Kosti mamuta otkrivene su u sve tri celine.

Vodeni tok predstavlja manju ravničarsku reku koja je mogla imati bujične periode sudeći po linearnim koncentracijama kostiju duž obale. Na desnoj obali otkrivena je masa izmešanih kostiju krupnih sisara među kojima su identifikovane kosti mamuta, jelena, konja i bizona. U neposrednoj blizini konstatovana je lobanja sa oštećenom kljovom mamuta 3 koja se verovatno ne bi trebala staviti u kontekst bijičnog nanosa.

Prostor savane uz desnu obalu vodotoka pokriven je grupisanim kostima koje pripadaju mamutima, konjima i jelenima. Najznačajniju koncentraciju čini skoro stotinu kostiju od kojih većina pripada mamutu 1. Identifikovane su dve kljove sa delovima lobanje, duge kosti nogu, više pršljenova, obe lopatice i niz rebara. Tragovi na kostima sugerišu da su kosti nakon smrti jedinke bar neko vreme ostale na površini izložene atmosferskim uticajima. Na pojedinim kostima uočeni su tragovi koji ukazuju na to da su hijene jele i razvlačile delove tela. Znatan deo kostiju uništen je radom bagera.

Na levoj obali vodotoka otkrivena je znatno manja količina kostiju. Većina pripada mamutima. Veći deo skeleta uništen je radom bagera. Nađeni su donja vilica i lobanja sa fragmentovanom kljovom, kao i manji broj za sada nedefinisanih kostiju obloženih krečnjačkim naslagama.

O broju jedinki koje su otkrivene ne može se govoriti sa sigurnošću do završetka analiza. Najmanji broj odraslih jedinki je tri, a najveći pet. Rentgenskim snimanjima na Vojnomedicinskoj akademiji u Beogradu među nalazima identifikovana je i jedna kljova mladunčeta mamuta. O broju individua ostalih životinjskih vrsta za sada se ne može ništa sa sigurnošću zaključiti.

Datovanje lokaliteta je u postupku radom na više analiza i na preko stotinu uzetih uzoraka. Do sada je završena analiza samo jednog uzorka metodom luminiscencije. Dobijena je starost od 180.000 godina.

Sve kosti su izmeštene sa lokaliteta uključujući lobanje i kljove u posebno konstruisanim sanducima.

Skupni nalaz velikog broja kostiju na relativno malom prostoru, koji nesumnjivo pripada nekolicini jedinki spada u retke paleontološke nalaze čak i u svetskim razmerama. Iskopavanja koja su definisala reku sa priobalnim zonama povezala su sve u jedinstveni paleontološki kontekst. Iako je lokalitet u znatnoj meri uništen radom bagera odmah je bilo jasno da je karakter u mnogome drugačiji kada se poredi sa otkrićem celog očuvanog mamuta iz 2009. godine. Mamut Vika (mammuthus trogontherii) otkriven je u celosti zahvaljujući tome što je ostao zaglavljen u pesku uz obalu pradelte Morave. Zahvaljajući tome životinja je očuvana u celosti, u anatomskom položaju. To što je utonula u blato zaštitilo ju je od grabljivaca i strvinara. Tela životinja koje su pronađene na lokalitetu Nosak ostala su izložena mesožderima koji su razvukli delove tela. Sve do sada identifikovane kosti pripadaju biljojedima. Neizvesno je da li se među neidentifikovanim kostima nalaze i one predatora iako su tragovi njihovih zuba konstatovani na kostima mamuta 1. Drugi problem predstavlja to što je većina kostiju obložena krečnjačkim košuljicama – kongrecijama debljine i do 25 mm, te se bez adekvatnih intervencija ili rentgenskih snimaka ne mogu osteološki ispitati.

Na istraženom prostoru prikupljeni su podaci od izuzetnog značaja za razumevanje prirodne sredine na prostoru Podunavlja kroz duži vremenski period, što je doprinelo praćenju evolutivnih tokova krupnih sisara.